Dekolonisatieoorlogen vergelijken: extreem geweld tijdens herbezetting en irreguliere oorlogvoering, 1945-1975

Uitgangspunt van dit project is dat internationaal vergelijkend onderzoek naar dekolonisatieoorlogen essentieel is om meer inzicht te krijgen in de oorzaken, vorm en aard van het geweld dat door Nederlandse troepen is gebruikt bij de poging tot herbezetting van de Indonesische archipel (1945-1949).

Resultaten

In de BMGN-Low Countries Historical Review (Vol. 135, No. 2) van juli 2020 zijn de eerste resultaten van het project Dekolonisatieoorlogen vergelijken (in het Nederlands) gepresenteerd. Via deze link is de inleiding Extreem geweld tijdens dekolonisatieoorlogen in vergelijkend perspectief, 1945-1962 te lezen. In 2022 volgt een uitgebreidere Engelstalige bundel met artikelen bij Cornell University Press.

In een interview met Dirk-Jan Wolffram, voorzitter van de BMGN-redactie, vertellen Thijs Brocades Zaalberg en Bart Luttikhuis meer over deze publicatie. Bekijk het interview hier. Via deze link kunt u ook luisteren naar een (Engelstalig) interview met onderzoeker Roel Frakking over de bijdrage die hij samen met professor Martin Thomas (Exeter) schreef voor de BMGN bundel. 

Over dit project

Extreem geweld door Nederlandse veiligheidstroepen in Indonesië is de afgelopen jaren veel in de aandacht geweest in het academische en publieke debat. Een soortgelijk proces vond plaats in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk met betrekking tot bijvoorbeeld martelingen, executies en massadeportaties tijdens koloniale conflicten in Algerije, Maleisië en Kenya. Dit is ook het geval voor Indochina en de voormalige Portugese koloniën, zij het in mindere mate. Desondanks heeft het onderzoek naar de gewelddadige kant van het Nederlands-Indonesische conflict (1945-1949) te lang in isolement plaatsgevonden. Dat heeft ons begrip van de escalatie van geweld in deze oorlog belemmerd.

Dit project stelt zich daarom ten doel de oorzaken, vormen en aard van het extreme geweld, zoals gebruikt tijdens de periode van dekolonisatie, internationaal te vergelijken. Het ondersteunt daarmee het bredere onderzoeksprogramma Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950. Experts van beide kanten van de vergelijking zullen onderzoeken wat de gemeenschappelijk factoren waren in de betreffende koloniale oorlogen (zoals de cultuur van racisme en koloniaal geweld, of de aard van irreguliere oorlogvoering), en welke factoren specifiek zijn voor een bepaalde casus (zoals leiderschap, internationaal toezicht of de gevolgen van de Japanse bezetting in het geval van Indonesië en Indochina). Uiteindelijk zal vergelijkend onderzoek ons inzicht verbreden en verdiepen ten aanzien van Nederlandse, Franse, Britse en Portugese patronen in dekolonisatiegeweld en ten aanzien van de aard van koloniale oorlogvoering in het algemeen.

Het project is een intensief samenwerkingsverband van twaalf internationale en Nederlandse wetenschappers die in het voorjaar van 2019 drie maanden bijeenkwamen als themagroep aan het Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS). In elke vergelijkende deelstudie werkte een internationale NIAS-fellow daarbij samen met een Nederlandse expert op het gebied van de dekolonisatieoorlog in Indonesië. De eerste resultaten van het project zijn  gepresenteerd tijdens een conferentie, georganiseerd door de themagroep op 20 en 21 juni 2019 te Amsterdam. In juli 2020 heeft het toonaangevende historische tijdschrift BMGN-Low Countries Historical Review een Nederlandstalig forum gepubliceerd waarin de leden van de themagroep hun resultaten presenteren en bediscussiëren. Uiteindelijk zal het project resulteren in een boek dat in 2022 uitkomt bij Cornell University Press.

De NIAS-themagroep omvat de volgende onderzoekers en onderzoeksgebieden:

1. Inleiding: Extreem geweld in dekolonisatieoorlogen oorlogen vergelijken

Dr Thijs Brocades Zaalberg (Univeristeit Leiden en Nederlandse Defensie Academie) en Dr Bart Luttikhuis (Universiteit Leiden en KITLV))

2. Bloedige dekolonisatie: Nederlandse en Franse reacties op revolutionair geweld in Indonesië en Indochina, 1945-1946.

Professor Pierre Asselin (San Diego State University) en Dr Esther Captain (KITLV)

3. ‘Technisch geweld’ tijdens koloniale counter-insurgency: ‘wijze van oorlogsvoering’ en de rol van zware wapens bij de escalatie van geweld

Professor Brian McAllister Linn (Texas A&M University) en Azarja Harmanny MA (NIMH)

4. Seksueel geweld en gender-gerelateerde ervaringen tijdens de dekolonisatieoorlogen van Indonesië en Algerije

Dr Natalya Vince (University of Portsmouth) en Dr Stef Scagliola (University Luxembourg en KITLV)

5. Communicatie over extreem geweld: Politiek bewustzijn en niveaus van verantwoordelijkheid in Indonesia, Maleisië en Kenya vergeleken

Dr Huw Bennett (Cardiff University) en Professor Peter Romijn (NIOD)

6. Vensters op de micro-dynamiek van revolutionair en contrarevolutionair geweld: getuigenissen uit laat koloniaal Zuid-Oost Azië en Afrika vergeleken.

Professor Martin Thomas (University of Exeter) en Dr Roel Frakking (KITLV).